(साहित्यमा नयाँ बिधा—लघु कथन)
एक
आफ्नो घर
सरण राई
मैले बनाएको घर जस्तै म पनि थोत्रो र बुढो भएको छुँ । अब त्यो घरमा बस्ने मेरो अधिकार ‘छ, छैन ?’ प्रश्न उठ्न थालेको छ ।
मेरा उत्तराधिकारीहरू भन्न थालेका छन्, ‘ यो घर उनीहरूको हो । हो पनि, घर
मरम्मत, सह्यारसम्भार, सुग्घर सफाइ गरेर घर सुन्दर राख्नमा उनीहरूको ठूलो
योगदान छ । म नबसे पनि उनीहरू यो घरमा बसिरहने छन् ।
घर भत्कियो भने
मलाई भन्दा बढि उनीहरूलाई नोक्सान हुनेछ । उनीहरू घरबारविहीन हुनेछन् ।
तसर्थ पनि उनीहरूको मान्यता छ , ‘घर भइरहनु पर्छ ।’ तर विवाद छ , घर कस्को
? घर बनाउने मेरो कि उनीहरूको ?
सबै जीवितहरूको जस्तै घरमा वा
पृथ्वीमा बस्ने मेरो अवधि धेरै छैन । घर उसैको हो जो त्यहाँ बस्छ ।
बसुन्जेल उसले ‘आफ्नो घर’ भन्छ तर अन्तमा घर उसको पनि हुँदैन ।
र, अब मैले आफूले बनाएकै भए पनि घरलाई ‘आफ्नो घर’ भन्न छाडेको छु ।
***
"बागियान" ,साहित्यिक द्वैमासिक , वर्ष १, अङ्क १
दुई
कल्पनाको सुख
सरण राई
तीनजना खाइलाग्दा सुन्दरी तरुनीहरु आइरहेका छन् | म ति तीनमध्ये एकजना
रोज्छु | राम्री 'गर्ल फ्रेन्ड ' आनन्दविभाेर हुन्छु | म तन्नेरी हुन्छु |
तिनीहरु गइरहेका छन् , फर्कीफर्की हेर्छु |
"धत् , मलाई के भएको होला ? भर्खर 'डायलोसीस' गरेर उधारो जीवन बाँचिरहेको
छु | कस्तो कल्पना गर्न पुगेछु ...गर्लफ्रेन्डसँग घुमफिर रमाइलो गरि रहेको
!"
म आफ्नो कल्पना सम्झेर आफै मुस्कुराउछु | मलाई मेरै उमेरका अर्थात
६० / ६१ वर्षकी एकजना महिलाले हेरिरहेकी हुन्छे , पनि मलाई हेरेर
मुस्कुराउछे | सायद झुक्कीएकी हुन्छे |
मधुर कल्पना गरेर एक निमेष म
आनन्दविभोर भएँ | मैले के बिराएँ ? कल्पनाको सुख प्राप्त गर्ने मेरो अधिकार
कुनै तानासाहले खोस्न सक्छ ? सक्तैन | कल्पनाको आनन्द सबै जीवित
प्राणीहरुको जस्तै मेरो पनि नैसर्गिक अधिकार हो ...| अस्ताउने अँध्यारोमा
एक झलक उज्यालोको लागि कल्पिए...!?
२०७१ चैत ३० , मेडिकेयर अस्पताल
"बागियान" ,साहित्यिक द्वैमासिक , वर्ष १, अङ्क ३
***
तीन
कथावाचकको न्याय
सरण राई
सबैभन्दा पहिला कथाबाटै साहित्यको सुरुवात भयो | थुप्रै कथाहरुमध्ये एउटा कथा "बाघ आयो " भन्ने कथाको सम्झना मलाई भइरहेको छ |
गोठालाले "बाघ आयो ""बाघ आयो " भन्दै गाउँलेहरुलाई झुक्याउथ्यो | एकदिन
साँच्चै बाघ आउदा कसैले पत्याएनन् | कोहि आएनन् र बस्तुभाउ बाघले खाइदियो |
यहाँ कथावाचकले बाघले गोठालोलाई पनि खाएको वा चिथोरेर घाइते बनाएको कथा
भन्न मिल्थ्यो | उनले त्यसो नभन्नु वा गोठालोलाई सहिसलामत राख्नु कथावाचक
वा कथाकारको न्याय हो | उनले कथामा आफुले चाहेको उद्देश्य प्राप्त
गरिसकेपछि गोठालो वा मुख्य पात्र नायकलाई अनावश्यक दु:ख दिन चाहेनन् |
यहि नै साहित्यले समाजमा स्थापना गर्ने न्याय हो |
२०७१ कार्तिक १४, धरान
http://facebooklit.blogspot.com/\
***
चार
त्यो मान्छे
सरण राई
त्यो मान्छे र म युवा कालमा घनिष्ट साथी थियौँ ।
नोकरी गरेपछि सहरमा मैले घर बनाएँ | विद्यावारिधि सोधार्थी भएको बेला ऊबाट थुप्रै पुस्तकहरू सहायक सामग्रीको रूपमा लिएँ ।
विविध कारणवश मैले विद्यावारिधि पनि गर्न सकिनँ र सहरको घर पनि बेचेर
पुरानो बजार नै फर्किएँ । उसका पुस्तकहरू फर्काउन सकेको थिइनँ ।
बिसौं वर्ष पछी अचानक पुरानो बजारको सडकको रेलिङ्गमा बसेर युवाहरू जस्तै
खुट्टा हल्लाउदै बसिरहेको उसलाई भेटेँ र सोधेँ ‘तपाईँको पुस्तकहरू तपाईँको
सहरको घरमा ल्याईदिने छु ।’
‘ पर्दैन । सहरको घर मैले पनि बेचेँ, जागिर पनि छोडेँ । ती पुस्तकहरू कुनै पुस्तकालयलाई उपहार दिए हुन्छ ।’ उसले जवाफ दिएको हुन्छ ।
त्यतिबेला आज जस्तो मोबाईल र फोन केहि थिएन | तसर्थ भेट्ने वा सम्पर्क
गर्ने माध्यम पनि केहि भएन | त्यसपछि त्यो साथीसँग फेरि भेट भएको छैन । आज
अचानक उसको सम्झना आएर मौरीले चिल्दा झैँ मन र मुटु चसक्क दुखिरहेछ । ऊ
बेठेगान भएछ मजस्तै । ऊ कहाँ होला वा नहोला ? मान्छेको जुनी ! के भर हुन्छ र
?
आज हाँसिरहेको,बाँचिरहेको हामीलाई पनि धेरै वर्षपछि हाम्रो
अनुपस्थितिमा यसरी सम्झने कोही होलान् ? हामी सबै बेठेगान हुन्छोँ । हामी
सबै ‘दुई दिनको पाहुना’....मन झन् खिन्न हुन्छ ।
***
पाँच
सपना र जीवन
सरण राई
....मलाई डरलाग्दो मान्छेले खेदी रहेको छ | ऊ धार्मिक कथाको राक्षस , भुत
वा डाका लुटेरा हुनसक्छ | हातमा नाङ्गो खुकुरी छ | म चारैतिर कोहि छ कि
भनेर हेर्छु , कोहि मद्दत गर्ने मानिस छैन | म भागिरहेको छु , भागिरहेको छु
...ऊ खेदिरहेको छ , खेदिरहेको छ | भाग्दाभाग्दै भीरको छेउमा पुग्छु | अब
भाग्ने ठाँउ छैन | ज्यान जाने नै भयो , म पनि आफूसित भएको खुकुरी दापबाट
झिकेर लडन तयार हुन्छु | लड्दालड्दै पछाडी सर्दा भीरबाट झर्छु |
के अचम्म ?
मरेँ होला भनेको म त अग्लो घरको तेस्रो तलामा पो हुन्छु | मेरा प्राध्यापक
साथीहरु पनि थुप्रै छन् | सम्मेलनबाट फर्किरहेका रे | तल सडकमा हेरेको...
'बन्द' रे | पुलिस र बन्दकर्ताहरु भिडिरहेका छन् | अलिक शान्त भएपछी
ओर्लन्छौँ | रात परि सकेको छ | कोहि कता कोहि कता जान लागे | म चाहीँ अब
कता जाऊ | अन्यौलमा थिए | " एक छिन पर्खिदै गर्नुहोस है " भनेर गएका हरि सर
आउनु भएको छैन | यो परदेसको ठाँउमा रात कता बिताउने होला ? चर्को तनाव(
टेन्सन ) भैरहेको हुन्छ | हरि सर आउनु हुन्छ | अब कता बस्ने ? रात कता
काट्ने ? अझ चर्को तनाव( टेन्सन ) भैरहेको हुन्छ |
अचानक आँखा खुल्छ |
टेन्सन समाप्त | आनन्द लाग्छ | अघिको मैले भोगिरहेको चर्को तनाव सपनामा पो
रहेछ | आँखा खोलिनासाथ सपनाको दु:ख, सुख, रमाइलो ,नरमाइलो तनाव आदि ... सब
समाप्त !
आँखा खोल्दा सपना समाप्त भएझैँ जीवनमा पाईने दु:ख -सुख ,
चिन्ता- पीडा, हर्ष-आनन्द अनि सबथोक सबथोक आँखा चिम्लिनासाथ समाप्त !
जीवनका सब वैभव शान शौकत हर्ष-आनन्द का साथ पीडा दु:ख रिस राग द्वेष क्लेश
सब सब सपनाजस्तै आँखा चिम्लिनासाथ समाप्त !
मृत्युमा आँखा चिम्लिनासाथ समाप्त !!!
२०७१ माघ १६ बिहिबार , धरान |
***
छ
महान साहित्यकार
सरण राई
महान साहित्यकार फेसबुकमै जन्मियो , बाँच्यो र मर्यो | उसले फेसबुकमा
थुप्रै कविता , अकविता , कथा, अकथा र अन्य रुचिकर सुन्दर रचनाहरु जन्मायो र
विभिन्न साहित्यिक ग्रुपहरुमा पोस्ट गर्यो | धेरैले पढ्दै नपढी 'लाइक' गरे
|महान साहित्यकार मख्ख पर्दै रह्यो | अझ धेरै रचनाहरु पोस्ट गर्दै रह्यो |
रचना पोस्ट गर्नु उसको लत भयो | अझ धेरै रचनाहरु पोस्ट गर्दै रह्यो | कुनै
समालोचक फेसबुकमा थिएन| फेसबुकको रचनाको कमेन्ट गरेर कोहि गतिलो समालोचक
हुन् सक्तैन, भन्ने समालोचकहरुले बुझेका थिए | हल्का कमेन्ट... कमेन्ट
गर्नेहरु त धेरै थिए तर ति रचनाका पारखीहरु थिएनन् |
जेहोस फेसबुकको 'लाइक र कमेन्ट'हरुले उसलाई आफु महान साहित्यकार भएको भ्रम दियो |
त्यही भ्रममा ऊ फेसबुकमा जन्मियो महान साहित्यकार भएर , ऊ फेसबुकमा
बाँच्यो महान साहित्यकार भएर , ऊ फेसबुकमा मर्यो महान साहित्यकार भएर !
कति मिठो भ्रम थियो , भ्रममा बाँच्नु कति रमाइलो थियो | जीवन भनेकै के हो र
? भ्रम त हो , अहिले म छु , भोलि हुने छुइनँ | म ,हामी जो कोहि पनि साश्वत
र सत्य हौँ भने त भोलि पनि हुन्थ्यो , सधै हुन्थ्यो | अहिले छ भोलि हुँदैन
भने अहिले भएका सबै पानीको फोकाजस्तो भ्रम मात्रै रहेछन् |
महान
साहित्यकारले यो बुझेको रहेछ तसर्थ ऊ कहिल्यै साश्वत र सत्यको पछी लागेन |
भ्रमलाई सत्य सरह माया गर्न सक्ने ऊ साँच्चै महान थियो |
( म पनि त्यहि साहित्यकारको सिको गरिरहेको छु र भ्रममै बाँच्न विवश भएको छु | भ्रमलाई सत्यलाई भन्दा बढि माया गर्न थालेको छु |)
***
